Podstawa prawna

Podstawa prawna przedmiotu uzupełniającego do LO
- Historia i społeczeństwo. Dziedzictwo epok.

http://www.zsproszowice.edu.pl/historia_spoleczenstwo_podstawa.pdf

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU: HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO
IV etap edukacyjny
przedmiot uzupełniający

DZIEDZICTWO EPOK

Tematy zajęć/ epoka	Starożytność	Średniowiecze	Nowożytność	XIX w.	XX w.
1. Europa i świat	A1	B1	C1	D1	E1
2. Język, komunikacja i media	A2	B2	C2	D2	E2
3. Kobieta i mężczyzna, rodzina	A3	B3	C3	D3	E3
4. Nauka	A4	B4	C4	D4	E4
5. Swojskość i obcość	A5	B5	C5	D5	E5
6. Gospodarka	A6	B6	C6	D6	E6
7. Rządzący i rządzeni	A7	B7	C7	D7	E7
8. Wojna i wojskowość	A8	B8	C8	D8	E8
9. Ojczysty Panteon i ojczyste spory	A9	B9	C9	D9	E9

Cele kształcenia – wymagania ogólne

Celem zajęć jest pokazanie uczniom zainteresowanym naukami 
matematycznymi i przyrodoznawstwem, że wiedza humanistyczna może 
stanowić klucz do rozumienia świata współczesnego i pomaga 
w autoidentyfikacji w świecie.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

1. Europa i świat. Uczeń:

A.1.1. opisuje zasięg i konsekwencje ekspansji rzymskiej; wyjaśnia pojęcie

romanizacji, odwołując się do wybranych przykładów;

A.1.2. charakteryzuje basen Morza Śródziemnego jako obszar intensywnego

prze ni kania się kultur w starożytności;

B.1.1. charakteryzuje wpływ cywilizacyjnego kręgu islamskiego na Europę

w średniowieczu, w dziedzinie polityki, sztuki, filozofii;

B.1.2. charakteryzuje przykłady zgodnego i wrogiego współżycia

chrześcijan, Żydów i muzułmanów w wybranym regionie średniowiecznej

Europy;

C.1.1. wyjaśnia przyczyny, które spowodowały i umożliwiły ekspansję

zamorską Europy u schyłku średniowiecza i w epoce nowożytnej;

C.1.2. charakteryzuje postaci wybranych wielkich podróżników późnego

średniowiecza i nowożytności;

D.1.1. opisuje politykę Europy wobec Chin, Indii i Japonii w XIX w.;

ocenia znaczenie odkrycia kultur Chin, Indii i Japonii dla cywilizacji

europejskiej;

D.1.2. przedstawia spory o ocenę roli kolonializmu europejskiego dla

Europy i terytoriów kolonizowanych;

E.1.1. charakteryzuje kontakty i stosunki Stanów Zjednoczonych i Europy

w XX w., z uwzględnieniem polityki, gospodarki i kultury;

E.1.2. charakteryzuje stanowiska w sporze o liberalizację światowego

handlu i jej konsekwencje.

2. Język, komunikacja i media. Uczeń:

A.2.1. ocenia rolę języka greckiego i łacińskiego dla rozwoju kultury

w strefie śródziemnomorskiej i wyjaśnia znaczenie tej wspólnoty

językowej dla kultury europejskiej;

A.2.2. opisuje przykładowe zapożyczenia z języka greckiego i łacińskiego 
w języku polskim; wyjaśnia znaczenie napisów łacińskich często 
powtarzających się w kościołach i na cmentarzach, z uwzględnieniem zabytków regionu;

B.2.1. charakteryzuje grupy językowe w Europie i proces ich powstawania;

B.2.2. charakteryzuje przekaz ideowy i  ikonograficzny katedry gotyckiej;

analizuje, na wy branych przykładach, średniowieczne formy

przekazu zwane „biblią dla ubogich”;

C.2.1. charakteryzuje kulturowe i społeczne konsekwencje upowszechnienia

druku w epoce nowożytnej;

C.2.2. opisuje instytucje i media kształtujące opinię publiczną w dobie

oświecenia;

D.2.1. charakteryzuje kulturę masową społeczeństwa XIX-wiecznego;

D.2.2. charakteryzuje nowe formy przekazu informacji w społeczeństwie

XIX-wiecznym, ze szczególnym uwzględnieniem prasy

i reklamy oraz fotografii;

E.2.1. analizuje obieg informacji w społeczeństwie XX-wiecznym; charakteryzuje

znaczenie nowych form w komunikacji społecznej,

z uwzględnieniem radia, te le wizji, filmu i Internetu; analizuje,

w jaki sposób dostępne człowiekowi formy przekazu wpływają na treść przekazu;

E.2.2. analizuje przykłady manipulacji językowych w propagandzie

politycznej i reklamie.

3. Kobieta i mężczyzna, rodzina. Uczeń:

A.3.1. analizuje, na wybranych przykładach, obrazy miłości, role kobiety

i mężczyzny oraz model rodziny w Biblii;

A.3.2. analizuje, na wybranych przykładach, obrazy miłości, role kobiety

i mężczyzny oraz model rodziny w kulturze starożytnej Grecji i Rzymu;

B.3.1. wyjaśnia wpływ kultury arabskiej i prowansalskiej na europejski

model miłości dworskiej w średniowieczu i ocenia trwałość tego modelu;

B.3.2. opisuje i porównuje miejsce dziecka w życiu społecznym w średniowieczu,

w epoce nowożytnej oraz w XIX i w XX w.;

C.3.1. charakteryzuje polską obyczajowość w epoce nowożytnej; analizuje

na przy kładach ikonograficznych, pamiętnikarskich i epistolograficznych

sarmackie wzorce zachowań i ocenia trwałość tych wzorców;

C.3.2. analizuje model kształcenia polskiego szlachcica w epoce nowożytnej;

D.3.1. opisuje, na wybranych przykładach, wzory miłości romantycznej

i analizuje trwałość tego wzorca kulturowego;

D.3.2. wyjaśnia przemiany życia społecznego sprzyjające emancypacji

kobiet i prze jawy tego procesu;

E.3.1. analizuje, na wybranych przykładach, przemiany obyczajowe

w świecie zachodnim w XX w., z uwzględnieniem „rewolucji obyczajowej
” lat 60.; 
E.3.2. analizuje zmiany modelu rodziny w XX w., z uwzględnieniem

przemian zaistniałych w życiu społeczeństwa polskiego.

4. Nauka. Uczeń:

A.4.1. charakteryzuje dorobek nauki greckiej w zakresie filozofii, geometrii,

fizyki, astronomii i medycyny;

A.4.2. wyjaśnia antyczne korzenie współczesnych dyscyplin naukowych;

B.4.1. opisuje genezę uniwersytetu i jego organizację;

B.4.2. wyjaśnia przyczyny trwałości idei uniwersyteckiej;

C.4.1. opisuje funkcjonowanie nowożytnej republiki uczonych (republiques

des lettres); charakteryzuje instytucje nowożytnej nauki (akademia,

encyklopedia);

C.4.2. ocenia dziedzictwo oświeceniowego racjonalizmu w świecie

współczesnym;

D.4.1. charakteryzuje XIX-wieczną fascynację „postępem”;

D.4.2. charakteryzuje konsekwencje darwinizmu i teorii psychoanalizy

w naukach społecznych i refleksji etycznej w XIX i XX w.;

E.4.1. analizuje wybrane interpretacje socjologiczne odnoszące się do

przemian życia społecznego w XX w.;

E.4.2. przedstawia współczesne spory etyczne wokół uprawnień i granic

poznawczych nauki.

5. Swojskość i obcość. Uczeń:

A.5.1. opisuje greckie i rzymskie pojęcia barbarzyńcy; charakteryzuje,

na wybranych przykładach, kontakty Greków i Rzymian z ludami

uważanymi przez nich za barbarzyńców;

A.5.2. wyjaśnia na przykładach starożytnych Greków i Rzymian fenomen

uznawania własnej kultury za kulturę prawdziwie ludzką;

B.5.1. wyjaśnia genezę i konsekwencje antyjudaizmu w średniowiecznej

Europie;

B.5.2. analizuje, na wybranych przykładach, postrzeganie swojskości

i obcości w okresie krucjat;

C.5.1. charakteryzuje i ocenia postawy Europejczyków wobec mieszkańców

zdobywanych i odkrywanych ziem w epoce nowożytnej;

C.5.2. wyjaśnia różnice między oświeceniową koncepcją tolerancji

a współczesnym rozumieniem tego pojęcia;

D.5.1. charakteryzuje obecność mitu „szlachetnego dzikusa” w literaturze

epoki, opisuje europejskie wyobrażenia o mieszkańcach innych

kontynentów zawarte w literaturze przygodowej;

D.5.2. charakteryzuje i ocenia idee nacjonalizmu i rasizmu w XIX w.;

E.5.1. analizuje wielokulturowość społeczeństwa II Rzeczypospolitej;

E.5.2. analizuje, na wybranych przykładach, współczesne społeczeństwa

wielokulturowe.

6. Gospodarka. Uczeń:

A.6.1. opisuje formy wymiany handlowej w świecie starożytnym;

A.6.2. opisuje początki pieniądza i wyjaśnia konsekwencje pojawienia

się pieniądza w obrocie handlowym;

B.6.1. opisuje różne formy kredytowania przedsięwzięć handlowych

(i innych) w starożytności, średniowieczu i nowożytności; wyjaśnia

niezbędność kredytu dla funkcjonowania gospodarki rynkowej;

B.6.2. wyjaśnia stosunek Kościoła do bogactwa i bogacenia się w średniowieczu;

C.6.1. opisuje instytucje ważne dla rozwoju gospodarki kapitalistycznej

(np. bank, giełdę, weksel); charakteryzuje ponadregionalne więzi

gospodarcze w epoce nowożytnej;

C.6.2. wyjaśnia genezę gospodarki kapitalistycznej w Europie i ocenia

rolę, jaką ode grał kapitalizm w zapewnieniu Europie pierwszeństwa

w nowożytnym świecie;

D.6.1. charakteryzuje gospodarkę kapitalistyczną w XIX w.; opisuje

miasto przemysłowe; wyjaśnia znaczenie kwestii robotniczej;

D.6.2. charakteryzuje poglądy entuzjastów kapitalizmu oraz przedstawia

krytyczne opinie na temat gospodarki kapitalistycznej w XIX w.;

wyjaśnia główne założenia marksowskiej teorii ekonomicznej;

E.6.1. charakteryzuje gospodarkę realnego socjalizmu i jej konsekwencje;

E.6.2. wyjaśnia, czym jest państwo opiekuńcze, i opisuje jego genezę;

opisuje kilka odmiennych przykładów współczesnych państw

opiekuńczych; przedstawia argumenty w sporze o efektywność

i sprawiedliwość państwa opiekuńczego.

7. Rządzący i rządzeni. Uczeń:

A.7.1. wyjaśnia pojęcie obywatel i obywatelstwo w polis ateńskiej i w republikańskim

Rzymie;

A.7.2. wyjaśnia recepcję antycznego pojęcia obywatel w późniejszych

epokach, z uwzględnieniem Rzeczypospolitej przedrozbiorowej;

B.7.1. charakteryzuje zakres władzy cesarza, papieża i króla oraz ich

wzajemne relacje w średniowieczu; opisuje zakres władzy samorządu

miejskiego w średnio wiecznym mieście;

B.7.2. analizuje relikty świata feudalnego w późniejszych epokach;

C.7.1. analizuje funkcjonowanie staropolskiego parlamentaryzmu na

tle porów naw czym;

C.7.2. analizuje i ocenia zjawisko oligarchizacji życia politycznego i rozwoju

klienteli jako nieformalnego systemu władzy w I Rzeczypospolitej;

D.7.1. analizuje, na wybranych przykładach, zjawisko rewolucji

społeczno-politycznej i je go ideowe korzenie;

D.7.2. analizuje, na wybranych przykładach, ruch anarchistyczny;

E.7.1. analizuje, na wybranych przykładach, działalność opozycji politycznej

w PRL;

E.7.2. objaśnia pojęcie antyutopii, odwołując się do prac Orwella i Huxleya.

8. Wojna i wojskowość. Uczeń:

A.8.1. charakteryzuje, na wybranych przykładach, strategię Aleksandra

Wielkiego i Juliusza Cezara;

A.8.2. charakteryzuje organizację i technikę wojenną armii rzymskiej;

B.8.1. charakteryzuje etos rycerski;

B.8.2. wyjaśnia, na wybranych przykładach, koncepcję wojny sprawiedliwej

i nie sprawiedliwej w średniowieczu;

C.8.1. analizuje przyczyny i następstwa wojen religijnych w nowożytnej

Europie;

C.8.2. charakteryzuje wybrane sylwetki wodzów i ich strategię z okresu

Rzeczy pospolitej przedrozbiorowej;

D.8.1. charakteryzuje, na wybranych przykładach, strategię Napoleona

I; analizuje czarną i białą legendę napoleońską; wyjaśnia różnice

w ocenie Napoleona I w Polsce i w innych państwach europejskich;

D.8.2. charakteryzuje i porównuje trzy koncepcje stworzenia ładu światowego:

Pax Ro mana, Pax Britanica i Pax Americana;

E.8.1. analizuje wybrane przepisy prawa międzynarodowego o wojnie;

E.8.2. charakteryzuje ruch pacyfistyczny; charakteryzuje wizję globalnej

zagłady obecną w literaturze i fi mach science-fiction.

9. Ojczysty Panteon i ojczyste spory. Uczeń:

A.9.1. charakteryzuje, na wybranych przykładach, antyczne wzory bohaterstwa,

żołnierza i obrońcy ojczyzny oraz ich recepcję w polskiej myśli politycznej, 
tradycji literackiej oraz edukacyjnej późniejszych epok;

A.9.2. charakteryzuje antyczny wzorzec obywatela oraz jego recepcję

w polskiej myśli i praktyce politycznej późniejszych epok;

B.9.1. charakteryzuje, na wybranych przykładach, koncepcje polityczne

władców z dynastii piastowskiej;

B.9.2. charakteryzuje oraz ocenia, na wybranych przykładach, rolę ludzi

Kościoła w budowie państwa polskiego;

C.9.1 charakteryzuje, na wybranych przykładach, postawy obywateli

wobec wyzwań epoki (XVI–XVIII w.);

C.9.2. charakteryzuje spory o przyczyny upadku I Rzeczypospolitej;

D.9.1 charakteryzuje i ocenia polityczne koncepcje nurtu insurekcyjnego

oraz nurtu realizmu politycznego;

D.9.2. charakteryzuje spory o ocenę dziewiętnastowiecznych powstań

narodowych;

E.9.1. charakteryzuje spory o kształt Polski w XX w., uwzględniając cezury

1918 r., 1944–1945, 1989 r., oraz prezentuje sylwetki czołowych

uczestników tych wydarzeń;

E.9.2. charakteryzuje postawy społeczne wobec totalitarnej władzy,

uwzględniając różnorodne formy oporu, oraz koncepcje współpracy

lub przystosowania.

Oczekiwania

http://www.wsip.pl/e-konferencje/historia-spoleczenstwo-dziedzictwo-epok-oczekiwania-kontrowersje-mozliwosci/